Dat de publieke zaak zich opnieuw moet uitvinden lijkt ook gemeengoed onder politici en ambtenaren. Maar hoe vind je de weg vooruit?
Een belangrijk obstakel is de morele taal waarin we de laatste decennia gesproken hebben over goed bestuur. Dat heeft te maken met twee ontwikkelingen. Ten eerste vatten we goed bestuur formalistisch op: het is een kwestie van de juiste processen inrichten, de juiste regels en protocollen opstellen. Ten tweede hebben we een heel instrumentele kijk op goed bestuur: het is een kwestie van pragmatiek, van rationeel denken, gericht op tastbare beleidsresultaten en meetbare prestaties.
In beide gevallen is goed bestuur gevangen in beheersingsdenken, losgezongen van concrete personen en relaties, ontdaan van intrinsieke visies op het goede. Dit heeft ons perspectief op goed bestuur sterk verschraald en onze morele taal en verbeeldingskracht verarmd. Precies daardoor slagen we nu ook niet in vernieuwing van de bestuurscultuur en blijven we hangen in structuren, in de uiterlijke kant ervan.
Het wordt tijd dat we aandacht krijgen voor innerlijkheid in politiek en overheid. Goed bestuur en cultuurverandering vereisen (ruimte en tijd voor) reflectie, inkeer en meer ‘gevulde’ morele visies op het goede. Bovenal gaat het om een meer persoonlijke vormgeving van goed bestuur. Het gaat uiteindelijk bij goed bestuur om mensen: politici, bestuurders, ambtenaren en hun verhouding tot andere mensen, zoals professionals en burgers.
De deugdethiek biedt perspectief om deze verinnerlijking van een nieuwe bestuurscultuur vorm te geven. Deze eeuwenoude morele traditie, die teruggaat op de klassieke oudheid en de christelijke middeleeuwen, is vanouds ook een politieke ethiek. Grote denkers als Cicero, Thomas van Aquino en Erasmus schreven ‘Vorstenspiegels’, teksten waarmee ze dienaren van de publieke zaak van moreel onderwijs en tegenspraak voorzagen. Deugden vormden het hart van het politieke denken. Een heroriëntatie op deze traditie kan ook onze tijd van onzekerheid en wantrouwen vooruit helpen.
Auteur en bron:
Robert van Putten, Hoe de klassieke deugden kunnen helpen bij een nieuwe bestuurscultuur, in: Nederlands Dagblad 18 augustus 2022
