Ik vind, ík denk, ík meen, ík geloof. Zo klinkt de mantra van de mens in de geïndividualiseerde westerse samenleving. Ieder is het centrum van zijn eigen universum.
Naar mijn stelligste overtuiging, schrijft emeritus bisschop Frans Wiertz in Trouw, zijn de grenzen van individualisering bereikt. Een paar stukjes uit zijn essay:
In een terugblik op de laatste kabinetsformatie schreef minister van staat Tjeenk Willink: ‘Wat we missen, is een burgerlijke energie die van onderop meebouwt aan een hechte samenleving’.
Zijn woorden zijn mij uit het hart gegrepen. De burgerlijke energie waarover hij het heeft, was te vinden in verschillende sociale en maatschappelijke stromingen, waarvan de kerk er één is, maar waartoe je ook politieke partijen, vakbonden of andere organisaties in het maatschappelijk middenveld kunt rekenen. Zij waren het cement van de samenleving en hielden tientallen jaren de boel bij elkaar.
Nu hun kracht is weggevallen, is iedereen op zichzelf aangewezen. Dit heeft tot een enorme individualisering en secularisering geleid. Het is ieder voor zich en, helaas, niet meer God voor ons allen. (…) We leven in Nederland als 17 miljoen individuen naast elkaar. (…)
We stuiten op de grenzen van de ongebreidelde individualisering. (…) Een samenleving kan niet bestaan zonder gemeenschappelijke noemers en juist die zijn aan het verdwijnen. (…)
Ook de kerk had de afgelopen decennia te maken met een sterke individualiseringstendens. Het zou vreemd zijn als die aan de kerk voorbij was gegaan. En ook in de kerk lopen we tegen de grenzen van deze individualisering aan.
Het zijn die gezamenlijke waarden en formuleringen van geloofsmysteries waar onze samenleving behoefte aan heeft. Eeuwenlang hebben mensen die gevonden in het evangelie. (…)
Wat westerse landen zien als individuele vrijheid, is in feite niet meer dan geestelijke armoede. Ik ben ervan overtuigd dat er een moment komt waarop mensen zich de hulpeloosheid van het individualisme realiseren en dan ervaren dat er grenzen zitten aan de behoefte aan vrijheid.
De kerk heeft in Europa al twintig eeuwen lang vele stormen doorstaan. Juist daarom moet ze haar eigen identiteit niet opgeven, maar geduld hebben. Het heeft geen zin om boos te worden op mensen van nu, want zij zijn kinderen van deze tijd. Beter is het om gelovigen te bemoedigen: laat de grote kerk niet los, want dat is geen antwoord op de secularisatie.
Emeritus bisschop Frans Wiertz: Onze individuele vrijheid is niet meer dan geestelijke armoede, in: Trouw 9 september 2023
