Richting Statenverkiezingen een schets van het politiek klimaat in Nederland. Vanaf 2015 gerangschikt in een soort eregalerij van rake journalistieke noties en verhalen. Al is het ook leuk om te bedenken: wie of wat mist in dit overzicht? Het kaartje geeft de uitslag weer van de Statenverkiezingen in 2019, met de grootste partij per provincie.
Nederland is gidsland af
Van een baken van progressieve politiek is Nederland een getraumatiseerd, boos en diep verward land geworden, schreef Joris Luyendijk in 2016.
Ons trotse predicaat ‘gidsland’ ging niet langer op. PVV-leider Geert Wilders was net uitgeroepen tot ‘politicus van het jaar 2015’. Sommigen geloofden dat het land de PVV maar gewoon moest ‘uitzitten’. Maar volgens Luyendijk zou het een ernstige vergissing zijn te denken dat zodra Wilders het toneel verlaat, hetzelfde zal gebeuren met de vragen die hij te midden van alle hitserige obsceniteiten op de agenda heeft gezet:
Hoe houdt een open samenleving gebaseerd op gelijkheid stand wanneer het jaarlijks tientallen zo niet honderdduizenden immigranten opneemt uit landen zonder enige traditie op het gebied van openheid, gelijkheid of democratisch debat? Zeker wanneer die immigranten ook nog eens meer kinderen hebben dan de autochtone Nederlanders?
NRC 28 mei 2016 – Joris Luyendijk: Het zelfvertrouwen is weg, de eigendunk ook
De methode-Denk
Ineens was daar de ‘emancipatiebeweging voor assertieve Nieuwe Nederlanders’. Zo omschrevenTunahan Kuzu en zijn fractiegenoot Selçuk Öztürk hun partij in NRC.
Ze vormen geen moslimpartij, zeggen de twee afgesplitste PvdA’ers. Ze zijn er ‘voor alle Nederlanders’. NRC fileert de methode-Denk:
‘Profileer je als slachtoffer van de ‘gevestigde’ partijen, sla zo hard mogelijk terug naar andere politici, en doe daar vervolgens verslag van op Facebook en YouTube – liefst met een suggestieve ondertoon’.
NRC 29 april 2016 – Thijs Niemantsverdriet: Denk: profileer je als slachtoffer en sla hard terug
Ali B van links
Met Jesse Klaver aan het roer moet het gaan lukken. GroenLinks als ‘het motorblok van een nieuw kabinet’, noteert de Volkskrant op het partijcongres.
‘Ik heb het gevoel dat het dit keer kan lukken’, zegt Yolanda Terpstra uit Utrecht in de krant. ‘Jesse is de Ali B van links.’
Klaver wil van GroenLinks het ‘motorblok van een nieuw kabinet’ maken, en ‘het kompas voor een nieuwe koers’. Hij zegt: ‘We mogen moslimmoeder en bouwvakkervader, hoogleraar en onderwijzer niet uit elkaar laten spelen.’
Volkskrant 25 april 2016 – Ariejan Korteweg: Ali B van links brengt hoop en verwachting
Wilders als outsider
Het partijprogramma van de PVV voor de kamerverkiezingen is zó extreem, dat de kans op samenwerking minimaal is. Of is dat juist de bedoeling?, vroeg NRC zich af.
In augustus 2016 Wilders kwam via Facebook met zijn programma voor de verkiezingen van maart 2017:
Op één A4’tje, Nederland weer van ons, somt hij in elf bullet points zijn ambities op voor Nederland: alle moskeeën dicht, radicale moslims preventief opsluiten, huren omlaag, de AOW-leeftijd terug naar 65 jaar. Eronder staat een minimale financiële onderbouwing.
In 2010, het jaar dat Wilders gedoogpartner werd van het eerste kabinet-Rutte, deed hij nog mee aan de Haagse mores van geven en nemen, signaleert NRC.
NRC 31 augustus 2016 – Petra de Koning en Thijs Niemantsverdriet: Wilders wil graag de outsider blijven
Islam is een verrijking
Op weg naar de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart spreekt de vroegere Turks-Nederlandse krant Zaman Vandaag met D66-lijsttrekker Alexander Pechtold. Tegen de stroom in noemt hij de islam een verrijking voor Nederland.
Waarom is islam een verrijking voor Nederland, luidt de vraag.
Pechtold: ‘Kijk, dan komt mijn achtergrond als kunsthistoricus om de hoek kijken. Als ik kijk naar de Nederlandse kunstgeschiedenis zie ik een continue uitwisseling van culturen en die zijn bijna altijd verrijkend geweest. Die hebben altijd geleid tot nieuwe inzichten en nieuwe smaak en nieuwe kunstvormen en stijlen. (…) Het leukste in een mensenleven is dat je nieuwe dingen ontdekt. En Nederland heeft dat toch meer dan andere landen in zijn genen.’ (…)
Nederland heeft dat toch meer dan andere landen in zijn genen
Maar heel veel mensen maken zich zorgen om ‘islamisering’ zoals Wilders dat noemt. Is dat niet terecht?
‘Nee. Als jonge mannen met een migrantenachtergrond oververtegenwoordigd zijn in criminaliteitscijfers, moeten we daar onze ogen zeker niet voor sluiten. Maar er is ook een andere kant: veel autochtone Nederlanders halen op zondag Turks brood. Dat is hip. Heel veel Nederlanders gaan op vakantie naar Turkije. De Tulp en Sinterklaas komen er vandaan.’
Maar Nederland maakt zich zorgen dat er te veel hoofddoekjes op straat komen.
‘Zeker maar wat is een hoofddoekje, ik bedoel mijn moeder draagt er ook één als het regent.’ (…)
Hoe gaat u er voor zorgen dat de islam geen tweederangs religie gaat worden in Nederland?
‘Door uit te spreken dat islam een verrijking voor Nederland is, dat is één van de belangrijkste dingen. (…) Als niet-gelovige verdedig ik het recht op geloof, terwijl Sybrand Buma van het CDA onderscheid maakt tussen zijn geloof en de islam.’
Zaman Vandaag 4 maart 2017 – Mehmet Cerit & Gemme Burger, interview Alexander Pechtold: ‘Wat is een hoofddoekje? Mijn moeder draagt er ook één’
Nieuwkomers: pas je aan
Wat Sybrand Buma betreft moeten nieuwkomers zich aanpassen aan de traditionele Nederlandse cultuur en waarden. ‘Verscheidenheid is nooit een doel op zich geweest’, zegt de CDA-leider in de H.J. Schoo-lezing van weekblad Elsevier.
De Volkskrant doet verslag:
Niet wij moeten veranderen, maar de nieuwkomers. Immigranten en vluchtelingen worden als ze naar Nederland komen onderdeel van een gemeenschappelijke geschiedenis. ‘Onze traditie, onze cultuur en onze waarden zijn zo mooi, die geven we niet op, die mogen we niet laten verwateren.’
‘Nieuwkomers bleken onze vrijheid niet als vanzelfsprekend te omarmen en hielden meer dan verwacht vast aan eigen geloof, taal en cultuur. De gewone Nederlanders bleven verweesd achter’, constateert de CDA-leider.
Die gewone Nederlanders werden boze burgers, die vonden dat hun vrijheid en gelijkheid door de elite aan de nieuwkomers werd verkwanseld, noteert de Volkskrant: ‘De gewone Nederlanders raakten onderweg naar dat volmaakte Nederland iets kwijt: hun gemeenschap, hun identiteit, het gevoel thuis en geborgen te zijn.’
Een gevoel dat wat Buma betreft schuilt in een traditie van collectieve waarden en van leven in dienst van elkaar. Van de islam is daarbij wat Buma betreft weinig te verwachten. ‘De hoop dat een soort Europese verlichte islam zou ontstaan, is ijdel gebleken.’
Volkskrant 5 september 2017 – Ariejan Korteweg, Voor Buma hoeft die verscheidenheid niet zo
Gezellig bij de PvdA?
Hoe verder na de dreun van de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2017? De PvdA moet van een bestuurderspartij veranderen in een ‘beweging’, zegt partijprominent Paul Depla.
‘Van macht naar invloed’, tekent NRC op:
Naast zich omvormen tot een ‘beweging’, moet de PvdA ook kiezen voor vier maatschappelijke vraagstukken: werk, klimaat, zorg en de multiculturele samenleving. Wat deze thema’s bindt is dat ze allemaal raken aan de ‘bestaanszekerheid’ van mensen. Op die manier moet PvdA meer een club worden van betrokken burgers en minder van experts en beroepspolitici.
Ook belangrijk: de PvdA moet gezelliger worden en minder betweterig. Er moet meer gelachen worden. ‘Wij zijn nooit tevreden’, zegt Depla. ‘We zijn altijd de partij die wijst op tekortkoming.’
NRC 21 juni 2017 – Thijs Niemantsverdriet: ‘Betweterige’ PvdA wil gezelliger worden
Regeerakkoord kon niet anders
‘VVD, CDA, D66 en ChristenUnie kónden niet anders. Het individu én de gemeenschap. Het Wilhelmus in de klas én genderneutrale registratie bij de overheid. Stad én platteland. De bakfiets én de kerkbank. Links én rechts’, concludeert NRC bij het aantreden van kabinet Rutte III.
Dit kabinet was de enig overgebleven optie nadat alle andere partijen waren afgehaakt (SP, GroenLinks, PvdA, Partij voor de Dieren) of in de ban gedaan (PVV). De krant ziet en schrijft het volgende:
De partijen hebben geprobeerd van de nood een deugd te maken. Het resultaat: een middenkabinet dat zowel grote ondernemers als burgers op het bestaansminimum wil helpen. Dat de Nederlandse identiteit wil versterken én nadrukkelijk pro-Europa is. Dat individuele vrijheden wil uitbreiden én geloofsgemeenschappen welwillend tegemoet treedt.
NRC 11 oktober 2017 – Thijs Niemantsverdriet: Kabinet van bakfiets en kerkbank
Zo wordt politiek weer sexy
Hoe komt de schwung terug in het politieke bedrijf? Niet door de Ruttes van deze tijd in elk geval, of door de hopeloos ouderwetse partijen, schreef HP/DeTijd amper 5 jaar geleden.
Nee de ‘beweging’ – die de partijpolitiek overstijgt – is het nieuwe credo, met jonge charismatische leiders als Jesse Klaver en Thierry Baudet aan het roer. Een paar stukjes uit het doorwrochte verhaal:
Baudet, door sommigen beschouwd als de ‘nieuwe Pim’ en de ‘nettere versie’ van Geert, heeft er een simpele verklaring voor: ‘Het begint en eindigt bij standpunten. Ergens voor staan. Wij merken via de sociale media dat mensen het helemaal gehad hebben met politici als Mark Rutte.’ (…)
Baudets Forum voor Democratie heeft van ‘migratie’ een hoofdthema gemaakt. Niet uit modieuze, laat staan sexy overwegingen, maar omdat dat volgens Baudet de ultieme uitdaging wordt. ‘(…) Ongebreidelde immigratie zal onherroepelijk voor etnische spanningen zorgen (…) Op den duur zullen burgeroorlogen in het Westen onafwendbaar zijn. Forum voor Democratie is opgericht om mensen te wijzen op de gevaren van dit toekomstscenario. Maar wij doen het anders dan Wilders: inhoudelijk en zonder te schreeuwen.’ (…)
Baudet: Wij doen het anders dan Wilders: inhoudelijk en zonder te schreeuwen
Paul Lucardie, onderzoeker van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen in Groningen, voegt eraan toe: ‘Zowel Klaver als Baudet heeft echt een ‘drive’. Ze komen op mij over als jongens met heel veel energie. Ze zijn bezield en hebben een verhaal, een ideaal waar ze oprecht in geloven. Het zijn geen poseurs. Ze willen echt iets met de samenleving. Daarbij wekken ze althans de indruk dat ze openstaan voor anderen, luisteren naar mensen met andere meningen.’
HP/DeTijd 26 september 2017 – Frans van Deijl: Zo wordt politiek weer sexy
De vijanden van razend rechts
Elsevier Weekblad maakte een woordenlijstje dat veel wordt gehanteerd bij bestrijders van links. Het blad signaleert een bijzonder felle toon achter de denigrerende termen en verbaast zich over de lichte hysterie.
Volgens EW kan het ook anders. ‘Zeker omdat links duidelijk in het defensief is, zowel intellectueel als politiek, zodat rustig verloren terrein kan worden herwonnen.’ (…)
ANTIFA: Zogenaamde antifascisten die zich bedienen van fascistoïde praktijken om gelijk te krijgen.
BEROEPSALLOCHTONEN: Migranten van niet-westerse komaf die zich inzetten voor de belangen van de eigen etnische groep.
CULTUURMARXISTEN: Totalitaristische progressieven die iedereen aan hun denkbeelden willen onderwerpen.
DEUGMENSEN: Vertaling van Gutmenschen. Linkse mensen die zich moreel superieur achten.
EUROFIELEN: Verdedigers van de Europese Unie.
FEMINAZI’S/FOPFEMINISTEN: Strijders voor vrouwenrechten.
ISLAMOFIELEN: Verdedigers van de islam.
KANSENPARELS:Sarcastische aanduiding voor immigranten.
KLIMAATALARMISTEN: Voorstanders van maatregelen die de opwarming van de aarde moeten tegengaan.
LINKSGEKKIES: Nederlandse variant van ‘the loony left’. Algemene aanduiding voor progressieve mensen.
MSM: Mainstream media. Media die te weinig oog zouden hebben voor gewone burgers.
POLICOR: Politieke correctheid. Het streven om, met een verwijzing naar de belangen van minderheden, andersdenkenden de mond te snoeren.
SJW: Social Justice Warrior. Iemand die zich denkt in te zetten voor sociale rechtvaardigheid, maar in feite zijn linkse stokpaardjes opdringt.
SLACHTOFFERCULTUS: Geklaag van minderheden.
WEGKIJKERS: Mensen die te weinig beseffen hoe funest de massale immigratie (van moslims) is.
Elsevier Weekblad 12 oktober 2017 – Gerry van der List: Rechtse razernij
Politiek kan niet zonder koehandel
De eisen die we aan politici stellen zijn niet alleen onhaalbaar, ze zijn ook gevaarlijk. Hoogleraar bestuurskunde Hans de Bruijn bepleit in Trouw eerherstel voor principes én voor wheelen en dealen.
Hans de Bruijn in een bijdrage in Trouw:
Het besturen van een land is best wel ingewikkeld, put mildly. In zo’n werkelijkheid moet je kunnen meebewegen met nieuwe ontwikkelingen; dat is vaak beter dan consistentie. Je moet rekening houden met nieuwe omstandigheden, ook als die je belofte van een paar jaar eerder onmogelijk maken. Je moet soms durven zeggen dat de burger er helemaal naast zit, alleen maar voor zijn eigenbelang gaat, je hoeft niet altijd te luisteren naar iedereen.
Soms moet je iets uit de publiciteit houden, onder de radar duwen omdat dat helpt een probleem op te lossen. Als er veel onzekerheden zijn, kan het verstandig zijn om af te wachten en je opties open te houden, in plaats van duidelijk en daadkrachtig te zijn.
De bereidheid tot het sluiten van compromissen is een van de essenties van een democratie. De democratische gezindheid is dat je je eigen gelijk ziet en tegelijk bereid bent te onderhandelen met anderen, die hun eigen gelijk hebben. Dat je beseft dat een land onregeerbaar wordt als je niet wilt inschikken.
Trouw 25 juni 2016 – Hans de Bruijn: Politiek kan niet zonder koehandel
Verwende mensen
‘Mensen nemen heel veel zaken voor vanzelfsprekend aan. Daardoor is er geen ruimte meer voor dingen die fout kunnen gaan’, zegt zakenman Rhandy Macnack in HP/DeTijd.
‘Er is geen tolerantie meer voor misstanden. De toeslagenaffaire is natuurlijk hartstikke fout gegaan, maar dat zijn 20.000 toeslagen op 7 miljoen toeslagen. Natuurlijk moet je de mensen bij wie het fout is gegaan compenseren. Maar als ik erover lees, lijkt het soms wel alsof het misdaden tegen de menselijkheid zijn.’
‘Er is geen enkel besef meer van de bevoorrechte positie waarin we zitten. Vroeger waren er niet of nauwelijks uitkeringen. Maar we kunnen zaken niet meer in perspectief plaatsen en blazen elke fout meteen op tot een misdaad. Het kabinet moest erom vallen, terwijl ik dan denk: men vergeet dat voor die andere 99,5 procent de toeslagen wel goed lopen. En dat er andere problemen zijn in het land, zoals het klimaat. Maar nee nee nee, het kabinet moet vallen.’
Ik ben wat minder anti-overheid dan de meeste mensen
(…) ‘Ik ben wat minder anti-overheid dan de meeste mensen. Als ik de kranten lees, kan ik me eraan ergeren hoe makkelijk er steeds een schuldige wordt gezocht. Natuurlijk moet er aandacht zijn voor dingen die fout gaan, en die moeten eerlijk worden toegegeven, maar die voortdurende Barbertje-moet-hangen-achtige reacties vind ik een beetje over de top.’
‘Er heerst tegenwoordig een onbevredigbare drang naar boetedoening. Er móet een schuldige gevonden worden, er móet boete worden gedaan (…) We moeten nu zelfs boetedoen voor het verleden, want jongens, er is toen zoveel misgegaan. We slaan daar wel in door. Ik vind dat de historische context vaker mag worden meegenomen.’
HP/DeTijd 27 september 2021 – Nathalie Huigsloot: ‘Er is geen enkel besef meer van de bevoorrechte positie waarin we zitten’
De uil van Minerva
Uit de overwinningsspeech van Thierry Baudet na het winnen van de provinciale verkiezingen 2019: ‘De uil van Minerva spreidt zijn vleugels bij ‘t vallen van de avond. En dat geldt niet alleen voor deze avond, beste vrienden, beste campagnegenoten, beste partijgenoten, beste kompanen.’
Die uil van Minerva slaat niet alleen op deze avond pas zijn vleugels op. Het is breder. Vaak duurt het tot het moment dat het bijna voorbij is voordat we ons realiseren wat we hebben en wat we hadden moeten koesteren.
Als het bijna te laat is. En zo staan we hier, vanavond, te elfder ure, letterlijk, te midden van de brokstukken van wat ooit de grootste en mooiste beschaving was die de wereld ooit heeft gekend. (…)
Maar net als al die andere landen van onze boreale wereld, worden we kapot gemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen. We worden ondermijnd door onze universiteiten, door onze journalisten, door de mensen die onze kunstsubsidies ontvangen en die onze gebouwen ontwerpen.
En bovenal worden we ondermijnd door onze bestuurders. Een kliekje, een kliekje omhooggevallen netwerkers, beroepsvergaderaars, mensen die nog nooit een boek hebben gelezen in hun leven en geen idee hebben wat op de lange termijn de belangrijke issues zijn. Zij beheersen helaas de besluitvormingsorganen van ons land en maken in een merkwaardige mengeling van onkunde en cynisch eigenbelang keer op keer de verkeerde keuzes. Niet lang meer. (…)
Waarom gebeurde dit allemaal?
Waarom gebeurde dit allemaal? Men gelooft niet meer in Nederland, dat is zeker. Niet meer in de westerse beschaving ook, in onze taal, die inmiddels is afgeschaft op onze universiteiten. Men gelooft niet meer in onze kunsten. In ons verleden. Men gelooft niet meer in onze feestdagen, in onze helden. In onze traditionele stedenbouw.
Maar in al dat ongeloof, in dat immense vacuüm, dat culturele en spirituele vacuüm, is tegelijkertijd haast ongemerkt een grandioze ketterij binnengedrongen. Een nieuwe immanente religie, een politieke theologie. De leden van het kartel, ze geloven in niets. Maar vereren tegelijk een afgod, genaamd transitie. (…)
Deze duurzaamheidsafgoderij stort niet alleen onze economie in de totale ondergang. Hij is ook bedoeld om onze geest, ons zelfbewustzijn nog verder te krenken. Inderdaad, schuldgevoel is hetgeen waarmee deze klimaathekserij zich voedt. Wij moeten boeten, zo papegaaien de machtszoekende bestuurders van dit land de ecologische hogepriesters na. (…)
Wij zijn de partij van de wedergeboorte. We zijn de partij van de renaissance. (…)
Diverse media 22 maart 2019 – Thierry Baudet: Overwinningsspeech na het winnen van de provinciale verkiezingen 2019
Demoniseren van Baudet is niet slim
‘Word wakker, de fascisten hebben gewonnen’, schrijft columnist Asha ten Broeke nadat Forum voor Democratie de Statenverkiezingen heeft gewonnen.
Een vrouw uit Nijmegen wordt gearresteerd omdat ze tijdens een demonstratie tegen racisme en fascisme had geroepen: ‘Als je Thierry dood wilt schieten, zeg dan paf!’ Redacteur en commentator Peter Giesen schrijft over het spook van de demonisering dat, zeventien jaar na de moord op Pim Fortuyn, weer terug is:
‘Dat demoniseren moet stoppen’, zei Joost Eerdmans van Leefbaar Rotterdam in het Algemeen Dagblad. ‘Baudets politieke tegenstanders en media spelen veel te snel de racistische kaart. Dat triggert labiele mensen die denken: er is weer een racist opgestaan’, meende Hans Smolders, in 2002 als chauffeur van Fortuyn getuige van de moord. (…)
Het denken van Thierry Baudet is gedrenkt in nostalgie. ‘Het project van mijn leven bestaat eruit dat ik de heelheid van de wereld wil herstellen, de heelheid die er voor de Eerste Wereldoorlog was’, zei hij in een interview met Vrij Nederland. Hij verlangde naar een wereld van klokgevels en paleizen die nog niet ontsierd was door kladschilders en de blokkendozen van modernistische architecten. Het is een nostalgie die door velen gedeeld wordt. Terug naar vroeger, naar een wereld die zoveel mooier was, toen we nog met witten onder elkaar waren.
Maar de multi-etnische samenleving is een realiteit geworden. Verschillende bevolkingsgroepen zullen moeten samenleven, een gemeenschappelijk kader van fundamentele waarden moeten vinden.
De komende jaren zal het aantal mensen met een niet-westerse migratieachtergrond toenemen, van ongeveer 14 procent in 2018 naar 21 procent in 2060, waarbij moet worden aangetekend dat de derde generatie als autochtoon wordt beschouwd. Dat leidt bij veel witte Nederlanders tot een existentiële angst om een minderheid in eigen land te worden.
Baudet speelt daarop in. Baudets opkomst is het gevolg van reële maatschappelijke spanningen, vooral rond immigratie. Die spanningen worden niet opgelost door Baudet een fascist te noemen.
Volkskrant 30 maart 2019 – Peter Giesen: Van Baudet de duivel maken is niet slim
De kiezer is zijn ankers kwijt
Politiek commentator en columnist Lex Oomkes neemt in 2020 na 35 jaar afscheid van Trouw. Volgens hem is de kiezer zijn ankers kwijt.
In 35 jaar is het aanzien en wezen van de vaderlandse politiek drastisch veranderd. Het verdwijnen van de volkspartij heeft fundamentele gevolgen gehad voor de politiek. Een vaste aanhang waar partijen bij de volgende verkiezingen in ieder geval op zouden kunnen rekenen, is verdwenen. Voor elke stem moet permanent, in het uiterste geval vier jaar, worden gestreden. De pet en de hoed trokken in het verleden gezamenlijk op binnen de partij. Dat gold met name voor de PvdA en voor de partijen die het CDA vormden.
Het radicaal tegenovergestelde van de volkspartij is nu schering en inslag in de politiek. Ieder belang heeft nu zijn eigen politieke partij en dus zijn zetel(s) in de Kamer. Met niet noodzakelijkerwijs, maar helaas snel uitbrekende ruzies tussen politiek totaal onervaren mensen.
Politici voeren een permanente campagne en verliezen hun hoofdtaak uit het oog: het maken en beoordelen van wetten, aldus Oomkes.
Trouw 8 juli 2020 – Lex Oomkes: De volkspartij is verdwenen en dat brengt risico’s met zich mee
Ikke Eerst
Egocentrisme viert hoogtij. Maar liefst 89 partijen hebben zich gemeld voor de Twee Kamerverkiezingen van maart 2021.
Maar democratie is niet het opkomen voor alleen jezelf, schrijft Aukje van Roessel in De Groene, en ook niet…
… alleen de boeren, alleen de ouderen, alleen de seculieren, alleen de feestgangers, alleen de bomen, alleen de niet-stemmers, alleen de nieuwe mens wie dat ook moge zijn, voor alleen zij die zich piraten voelen, alleen de mensen die geloven dat Jezus leeft, alleen burgers met een migratie-achtergrond of juist alleen burgers zonder migratie-achtergrond.
Deze opsomming verzint Aukje van Roessel overigens niet. Zij put ‘slechts’ uit de lijst van 89 partijen die een gooi doen naar het definitieve stembiljet op 17 maart en vervolgt:
Democratie is het zoeken naar een algemeen belang en dat blijkt telkens weer razend ingewikkeld. Zeker als je gelijke rechten en een redelijk inkomen voor velen in wetten wilt vastleggen, want altijd blijkt er wel een groep burgers die daar dan minder goed uit komt of zijn er ontwikkelingen die niet waren voorzien. Dat vergt van Kamerleden een moreel kader, kennis, vaardigheden, inlevings- en doorzettingsvermogen. (…)
De Groene 14 januari 2021 – Aukje van Roessel: Ikke Eerst
Er is meer
In Nederland ontbreekt besef van iets dat de dagelijkse politieke koersen overstijgt, schrijft Joost Röselaers in NRC. Hij vergelijkt onze samenleving graag met een kathedraal:
Een kathedraal is een project, gebouwd door generaties werklieden, die zich lieten bemoedigen door het beeld van de afgebouwde kathedraal, ook al zouden ze de voltooiing ervan dikwijls zelf niet meemaken. Elke steen is van onschatbare waarde en heeft een kleine, maar wezenlijke invloed op het geheel. Een steen (of een groep stenen) die verkleurt of verschuift maakt dat de kathedraal er anders uit gaat zien – nog indrukwekkender of andersom, in staat van afbraak.
In gesprekken met (liberale) politici heeft hij dit beeld vaak gebruikt:
Het hielp om twee aspecten, van wezenlijk belang voor elke politicus, ja voor elke burger, uit te lichten. Hoe ziet de kathedraal van onze samenleving eruit? Wie zijn wij, als Nederlanders, als Europeanen, met elkaar; wat kenmerkt ons; welke waarden (stenen) horen onlosmakelijk bij ons?
En ten tweede: welke invloed heeft de politicus (de bouwer, soms de architect) daar zelf op? Kan hij of zij zorgen voor een iets andere kleur aan het geheel? En zo ja, welke kleur is dat dan?
Dit soort vragen bracht de gesprekken naar een andere laag, schrijft hij:
(…) Waarden trekken mensen uit boven puur eigenbelang of partijbelang. Ze hebben de kracht om mensen met elkaar en met de toekomst te verbinden. Er is iets wat groter is dan mijn eigen bestaan. (…)
In Nederland ontbreekt het besef van het transcendente
In Nederland ontbreekt volgens hem het besef van het transcendente, van iets wat ons overstijgt:
Er is geen levensbeschouwelijke traditie meer in Nederland waar wij in geworteld zijn. Bij veel politieke partijen (ook van oudsher christelijke) is het onduidelijk waar zij echt voor staan. Veel hangt af van de lijsttrekker. (…) Als het transcendente ontbreekt, dan rest het eigen succes. Van de politicus en de eigen partij. Dat is de reden tot bestaan. Groter worden bij de volgende verkiezingen. (…)
In het licht van de coalitieonderhandelingen heeft Röselaers dikwijls de vraag gesteld wat politici nu echt willen bereiken.
NRC 2 juli 2021 – Joost Röselaers. remonstrants predikant en destijds hoofdredacteur van Idee, het tijdschrift van de Mr. Hans van Mierlostichting: Er is meer – maar de liberaal ziet het niet
Geloof in de democratie
Het vertrouwen in de democratie heeft de afgelopen decennia een lelijke knauw gekregen. Maar dat betekent niet dat we die moet opgeven, zegt de Franse filosoof Frédéric Worms in NRC:
‘Het is verbazend hoe snel sommigen hun geloof in de democratie verliezen. Ben je de polarisering in de maatschappij zat? Weg met de democratie. Voel je je miskend? Weg met de democratie. Functioneert de gezondheidszorg niet goed, neemt de ongelijkheid toe, zijn politici corrupt? Weg met de democratie.’
Volgens Worms moeten we de democratie meer zien als een proces en als een mechanisme om de maatschappij zo in te richten dat groepen mensen elkaar niet naar de keel vliegen: ‘Het is een manier om die verschillende groepen in balans te houden. Een manier om te zorgen dat er geen geweld wordt gebruikt, dat er geen oorlog komt. Al die groepen in de maatschappij hebben verschillende belangen. Altijd. Dat moet in goede banen worden geleid, met gemeenschappelijke regels en overheidsinstellingen. Als je dat niet doet, proberen de groepen elkaar te overheersen en gaan ze elkaar naar het leven staan. Soms loopt dit democratische proces beter dan anders. Maar als het minder gaat, of als er serieuze problemen opdoemen, is dat geen reden om te zeggen: we scheien ermee uit. Nee, dan probeer je het op een andere manier.’
Er ís geen veilige haven
Dit suggereert dat er veel soorten democratieën zijn, legt Caroline de Gruyter aan hem voor. Worms beaamt dat:
‘(…) Iedereen richt het, binnen bepaalde parameters, op zijn eigen manier in. (…) Maar één ding hebben ze gemeen: die systemen evolueren, in de loop der jaren. Geen enkele democratie is statisch. Dé democratie bestaat niet. Dé democratie is fictie. Als je de democratie als proces ziet, wordt dat duidelijker. Een proces is immers nooit af. Je moet altijd onderhoud plegen, altijd bijsturen, ook als het goed gaat. En je komt nooit in de veilige haven aan. Er ís geen veilige haven.’
NRC 4 januari 2019 – Caroline de Gruyter: ‘Het is verbazend hoe snel sommigen hun geloof in de democratie verliezen’
Er komen tribunalen
Het klonk bedreigend, maar óók als een feitelijke mededeling: ‘Uw tijd komt nog wel, want er komen tribunalen’.
Dat zei Tweede Kamerlid Pepijn van Houwelingen (FVD) in november 2021 in een kamerdebat tegen Sjoerd Sjoerdsma van D66, vanwege het coronabeleid. Andreas Kouwenhoven en Wilmer Heck schrijven in NRC dat radicaal-rechts al langer over een ‘tribunaal’ fantaseert:
Het idee om politieke tegenstanders via een speciaal tribunaal te berechten is al veel langer populair in kringen rond FVD en PVV. De door Baudet als ‘briljant’ omschreven publicist Sid Lukkassen schreef er in zijn boek De afrekening uit 2019 al over. Daarin worden processen gevoerd tegen ‘cultuurmarxisten’, die het Nederlandse volk zouden hebben verraden. Lukkassen refereert daarbij aan de Neurenberg-processen van na de Tweede Wereldoorlog, waarin nazi-kopstukken werden vervolgd. (…) Op sociale media wordt vaak gesproken van ‘Neurenberg 2.0’.
Er is zelfs een speciale organisatie die zich toelegt op het verzamelen van ‘bewijs’ voor een tribunaal: Police for Freedom. Zij heeft het organiseren van demonstraties ondertussen ingeruild voor het vervolgen van ‘machthebbers’. Als een soort recherchebureau dat met ‘klassiek politiespeurwerk’ dossiers gaat opbouwen over ‘strafbare feiten’.
Van Houwelingen blijft er in zijn statement bij dat er niet te veel achter zijn uitspraak moet worden gezocht. De verontwaardigde reacties noemt hij ‘een perfecte case study van hoe media en partijkartel samenspannen om het inhoudelijk debat te smoren en de meest kleine dingetjes op te blazen tot immense proporties’.
NRC 18 november 2021 – Andreas Kouwenhoven en Wilmer Heck: Radicaal-rechts fantaseert al langer over een ‘tribunaal’
Afgehaakt Nederland
Om radicalisering te voorkomen, zouden ‘de gevestigden’ meer naar ‘de buitenstaanders’ moeten luisteren, stelt electoraal geograaf Josse de Voogd, schrijver van de Atlas van afgehaakt Nederland, in de Volkskrant.
Aan de hand van factoren als stemgedrag, armoede, opleiding en gezondheid bracht De Voogd samen met onderzoeker René Cuperus, geografisch de kloof in beeld tussen wat zij omschrijven als buitenstaanders en gevestigden.
In de Atlas van afgehaakt Nederland is gezondheid een belangrijke voorspeller voor de mate waarin iemand een buitenstaander of gevestigde is – een factor die vaak over het hoofd wordt gezien, vindt De Voogd. Hij stuitte op een patroon toen hij eens door de Zorgatlas bladerde, een rapport waarin gegevens van het RIVM, de GGD en het CBS gecombineerd worden. De kaart van de verdeling van obesitas in Nederland bleek opmerkelijke gelijkenissen te vertonen met de geografische verspreiding van PVV-stemmers. Hetzelfde gold voor de kaart van medicijngebruik.
Relatief vaak obesitas onder PVV-stemmers
‘De gezondheidskaart is dé politieke kaart van Nederland’, zegt De Voogd. ‘Gezondheid is een betere voorspeller van stemgedrag dan inkomen. Je hebt plekken waar het opleidings- en inkomensniveau relatief laag is, maar waar de sterke sociale samenhang mensen een buffer lijkt te bieden die ellende dempt en als vangnet dient. Die cohesie maakt minder eenzaam en dus gezonder. In die gebieden is de opkomst bij verkiezingen relatief hoog en wordt er weinig op protestpartijen gestemd.’ Andersom zijn er ook gebieden die er juist negatief uitspringen qua gezondheid en waar de opkomst laag is en het aandeel proteststemmen hoog, zoals het westen van Noord-Brabant. (…)
Volkskrant 2 juli 2022 – Haro Kraak en Loes Reijmer: ‘Dat je bent afgehaakt, is niet je eigen schuld’
Liever SBS6 dan emancipatie
Wíllen dubbeltjes nog wel kwartjes worden? Het schiet niet op met de verheffing van de onderklasse, ontdekte HP/DeTijd rond de kloof, die terug is van nooit weggeweest.
Weliswaar heeft de voormalige working class het in materieel opzicht beter dan een eeuw geleden, maar gelet op immateriële rijkdom en welbevinden is de vooruitgang twijfelachtig. Ze lijken niet zoveel zin te hebben om zich verder te laten emanciperen. Ze stemmen liever af op RTL 4 en SBS6, en zien daar veel aanleiding voor ontevredenheid. (…)
Het verschil in smaak en denken tussen bevolkingsgroepen is het werkterrein van Koen van Eijck, hoogleraar cultural lifestyles in Rotterdam. (…) Hoog houdt geregeld van André Hazes, laag, heel soms, ook van opera. Maar hoog houdt anders van Hazes dan laag. ‘Er is een tweedeling in de manier waarop ze er mee bezig zijn. Hoger opgeleiden beleven ook plezier aan karaoke, maar met ironie. Laagopgeleiden nemen karaoke serieus.’ (…)
Er is lang geprobeerd om de lagere klassen te betrekken bij hogere cultuur. Daar blijkt geen behoefte aan. ‘Het is ergens ook gek om te zeggen: lieve mensen, kom mee naar de opera of naar het museum, want dat is goed voor je. Stel dat het andersom was, dat lager opgeleiden tegen hoger opgeleiden zouden zeggen: luister naar ons levenslied, ga mee naar de kermis, dan zouden die hoogopgeleiden ook hun schouders ophalen.’(…)
HP/DeTijd 31 mei 2016 – Bert Nijmeijer: Liever SBS6 dan emancipatie
Zie en hoor de kloof
Zijn we voorbereid op de armoedeval in ons eigen land? Iedereen weet toch wat dat doet: dat je ongelijkheid kunt ruiken, schrijft Rosanne Hertzberger in NRC:
De één verschijnt geparfumeerd en gedoucht op school, opleiding of werk. De andere leerling kan zich geen warm water meer veroorloven.
En je kunt het ook horen. Zondebokzoekende stemmetjes. Ze mompelen dat er toch wel verdacht veel Tanzanianen en Algerijnen en Turken aan het woord zijn in de verslaggeving vanuit Ter Apel. Wat doen die mensen hier eigenlijk? Sinds wanneer is het onze plicht hen onderdak te bieden?
Werden we niet uitgelachen toen we zeiden dat ze onze huizen en ons land gingen inpikken? Maar het gebeurt: Utrecht reserveerde zes weken lang alle sociale huurwoningen voor immigranten. 20.000 huizen kondigt het kabinet aan om de crisis het hoofd te bieden. Waarom mogen zij voorpiepen?
Heus, het vergt niet veel voor afgehaakt Nederland om bruggen te bouwen tussen alle afzonderlijke crisissen. Net als het voor de elite niet veel vergt om die stemmen op een populistisch of racistisch hoopje te vegen. (…) De afhakers zullen telkens weer hun gelijk bevestigd zien worden: ja hoor, wij worden weer voor racisten uitgemaakt. Of wappies. Of allebei. (…)
Hertzberger waarschuwt dat die fluisterstemmen eerst mompelaars worden en uiteindelijk spreekkoren, die op het einde van de gure winter precies voor de Provinciale Statenverkiezing hun maximale sterkte bereiken.
NRC 27 augustus 2022 – Rosanne Hertzberger: Zie en hoor de kloof tussen de elite en afgehaakt Nederland
De VVD is stervende
’t Is niet best met de VVD. De partij is stervende en een reanimatie lijkt uitgesloten, weet Telegraaf-columnist Nausicaa Marbe.
Hopelijk zien ze bij de VVD tenminste in waar ze mee bezig zijn: riant ruimte maken voor extreemrechts, schrijft ze erbij:
We kunnen VVD-bewindsman/D66-mol Eric feliciteren: voor het eerst is er een asielwet gemaakt die primair eisen stelt aan Nederlanders in plaats van aan de nieuwkomers. Dit land moet zich aanpassen aan de ongecontroleerde migranteninstroom, niet andersom.
In plaats van regie te voeren, willigt de VVD linkse verlangens binnen de coalitie in en de weeïgheid van de CU die stelt dat instroom en opvangdwang niet aan elkaar gekoppeld mogen worden. Wat? Ze hebben álles met elkaar te maken. De instroom is de reden dat de dwang gekomen is. Maar in Ruttes gave chaosland tellen feiten niet mee.
De VVD is niet waarlijk verlinkst, maar heeft haar rechtse beginselen niet weten te behouden. (…) Geen wonder dat politiek rechts buiten de VVD spectaculair groeit. Bij elkaar heeft nieuw rechts meer virtuele zetels dan de huidige coalitie.
Natuurlijk kun je Rutte niet direct verwijten dat Nederland tegenwoordig een extreemrechtse partij kent die fascistische methodes wil gebruiken om het land te destabiliseren, gaat ze verder:
Maar indirect heeft hij door verwaarlozing de ruimte op rechts geschapen voor partijen die lang niet zo liberaal zijn als de VVD ooit was. Dat zagen we eerder bij het ontstaan van de PVV: die bestaat omdat de VVD geen realistisch en werkbaar asiel-, migratie- en integratiebeleid kon maken. En de nieuwe asielwet bewijst dat het van kwaad tot erger gaat.
Wat heeft u eigenlijk voor liberaal rechts gedaan?
Dus als Rutte nu tegen nieuw rechts denigrerend doet en als hij terecht tekeergaat tegen fascisten, kun je hem – we citeren nog steeds uit De Telegraaf – onbeschroomd vragen:
Wat heeft u eigenlijk voor liberaal rechts gedaan? Wat heeft úw VVD gedaan om extremisme de wind uit de zeilen te nemen? Wat was uw aandeel geweest in de verwaarlozing van rechtse kiezers? Waarom zwabbert u tussen rechts en links en schiet u altijd links door?Nausicaa Marbe, VVD stervende door slecht leiderschap, column in: Telegraaf 18 november 2022
Deugden als het hart van goed bestuur
Dat de publieke zaak zich opnieuw moet uitvinden lijkt nu ook gemeengoed onder politici en ambtenaren. Maar hoe vind je de weg vooruit, vraagt het Nederlands Dagblad zich af.
Een belangrijk obstakel, aldus Robert van Putten van de Christelijke Hogeschool Ede, is de (morele) taal waarin we de laatste decennia gesproken hebben over goed bestuur:
In beide gevallen is goed bestuur gevangen in beheersingsdenken, losgezongen van concrete personen en relaties, ontdaan van intrinsieke visies op het goede. Dit heeft ons perspectief op goed bestuur sterk verschraald en onze morele taal en verbeeldingskracht verarmd. Precies daardoor slagen we nu ook niet in vernieuwing van de bestuurscultuur en blijven we hangen in structuren, in de uiterlijke kant ervan.
Het wordt tijd dat we aandacht krijgen voor innerlijkheid in politiek en overheid, vindt hij:
Goed bestuur en cultuurverandering vereisen (ruimte en tijd voor) reflectie, inkeer en meer ‘gevulde’ morele visies op het goede. Bovenal gaat het om een meer persoonlijke vormgeving van goed bestuur. Het gaat uiteindelijk bij goed bestuur om mensen (…)
Volgens hem biedt de deugdethiek van vroeger perspectief om deze verinnerlijking van een nieuwe bestuurscultuur vorm te geven:
Deze eeuwenoude morele traditie, die teruggaat op de klassieke oudheid en de christelijke middeleeuwen, is vanouds ook een politieke ethiek. Grote denkers als Cicero, Thomas van Aquino en Erasmus schreven ‘Vorstenspiegels’, teksten waarmee ze dienaren van de publieke zaak van moreel onderwijs en tegenspraak voorzagen.
Deugden vormden het hart van het politieke denken. Een heroriëntatie op deze traditie kan ook onze tijd van onzekerheid en wantrouwen vooruit helpen, lezen we in het Nederlands Dagblad.
Robert van Putten, Hoe de klassieke deugden kunnen helpen bij een nieuwe bestuurscultuur, in: Nederlands Dagblad 18 augustus 2022
Links staat voor een keuze
Dat het niet goed gaat met de linkse politieke partijen is wel duidelijk. Samen verder in de gedaante van een nieuwe politieke partij is de meest levensvatbare optie, schrijft Daniël Boomsma in Vrij Nederland.
Het is niet onredelijk om te wijzen op het gevaar van het ‘scenario Frankrijk’, waar partijen op links zijn gemarginaliseerd tot machteloze omstanders van een onheilspellende krachtmeting tussen rechts en extreemrechts. Links staat ook in Nederland voor een keuze: machtsvorming in de gedaante van een nieuwe partij of electorale teloorgang.
Inmiddels heerst het gevoel van urgentie steeds breder. Leden van de Partij van de Arbeid en GroenLinks, onder meer aangejaagd door het initiatief RoodGroen, sorteren stapje voor stapje voor op een alliantie. (…) Het momentum komt ook voort uit het besef dat er met een nieuwe partij landelijk electorale winst valt te behalen.
In een essay voor Socialisme en Democratie, het blad van het wetenschappelijk bureau van de PvdA, betoogde politicoloog Peter Kanne op basis van kiezersonderzoek dat een ‘Nieuwe Linkse Partij’ na een fusie 35 of meer zetels zou kunnen krijgen. Liefst een kwart van de D66- en SP-stemmers zou de overstap wagen – een percentage dat in de dynamiek van de praktijk best nog hoger uit kan vallen als de verhoudingen tussen andere partijen daarmee verschuiven. (…)
Het vormen van een ideologisch alternatief is een democratische plicht voor links. Want waar een tegenmacht ontbreekt, gaat bij kiezers het gevoel overheersen dat zij met hun stem niks kunnen veranderen aan de politieke verhoudingen. (…)
Vrij Nederland, 17 januari 2022 – Daniël Boomsma: Links staat voor een keuze: het bundelen van krachten of verdeeld ten onder gaan
Gunstig tij voor Nederlandse fascist
Als ik een Nederlandse fascist was, zou ik nu mijn zegeningen tellen, schrijft Kustaw Bessems in de nazomer van 2022 in de Volkskrant.
De omstandigheden zijn gunstig: oorlog, een wereldorde op drift, een energiecrisis, toenemende armoede, politieke versplintering, diepe maatschappelijke kloven, een klimaatcrisis die het leven op z’n kop zet en slepend bestuurlijk onvermogen. En ook nog eens internationaal de wind in de rug. In de belangrijkste democratie ter wereld, de VS, wankelt het bestel. (…)
Maar is het voor een fascist niet verdrietig dat Forum in brokken uiteen is gevallen en is weggezakt in peilingen? Ja en nee. Zoals De Groene Amsterdammer onlangs liet zien: Forum is niet zozeer verdwenen als verschoven. Buiten de politiek – live en vooral online – is de beweging actiever dan ooit. En juist dat is eng. Kopstukken zeggen hardop dat de democratische weg doodloopt. (…)
Liever maatschappelijke verandering
Omdat je volgens Kamerlid Gideon van Meijeren nergens komt via het politieke systeem, brengt hij liever ‘maatschappelijke verandering’ teweeg. (…) Zou het bijvoorbeeld komen tot onteigening van boerderijen om stikstofuitstoot te verminderen, dan hebben we te maken met ‘een tirannieke overheid die moet vallen’ en ‘moeten burgers zich verdedigen’.
De Nationaal Coördinator Terrorisme-bestrijding en Veiligheid ziet dat sommige Nederlanders zich vanwege dit type ‘anti-overheidsextremisme’ onafhankelijk verklaren van de overheid en acht met name een aanslag op een minister of andere vertegenwoordiger van de rechtsorde voorstelbaar. Forum-politici weten heus waar ze op inspelen wanneer ze het over een ‘regime’ hebben of ’tribunalen’ in het vooruitzicht stellen. (…)
Volgens Kustaw Bessens zijn uiteindelijk geloofwaardige spelers nodig die burgers van buiten de orde een weg terug bieden:
Zo iemand kán misschien Caroline van der Plas van BBB zijn. (…) Omdat zij enig krediet heeft onder kiezers die voor partijen van GroenLinks tot VVD onbereikbaar zijn geworden, zou ze weleens belangrijker voor ons allemaal kunnen zijn dan sommigen prettig vinden.
Volkskrant 28 augustus 2022 – Kustaw Bessems: Voor een fascist is Nederland een land vol potentie
Kaag slaat alarm over rechts-extremisme
De voedingsbodem voor extreemrechts is in Nederland ‘zorgwekkend vruchtbaar’, zegt D66-leider Sigrid Kaag begin dit jaar. We lezen in dagblad Trouw:
In Nederland moet volgens D66-leider Sigrid Kaag meer bewustzijn komen over het gevaar van rechts-extremisme en complotdenken voor de democratie. Extreemrechts wordt steeds zichtbaarder en vindt zijn ‘weerklank in de gangbare politiek’, waarschuwt Kaag.
‘Mensen die in complottheorieën geloven, worden aangewakkerd en aangemoedigd door een politieke stroming die de taal en tactiek van Amerikaans extreemrechts kopieert’. Ze noemde geen namen, maar verwees wel zijdelings naar Forum voor Democratie, als ‘een extremistische partij met antisemitisch gedachtegoed’. (…)
Kaag vindt dat ‘alle redelijke krachten’ in Nederland stelling moeten nemen. ‘Sta op, spreek tegen. (…) Natuurlijk is het soms verleidelijk voor een stille meerderheid om zich van het schreeuwen en schelden af te keren. Om het allemaal gewoon te negeren. Maar dat kan niet.’ (…)
Trouw 15 januari 2023 – Wilma Kieskamp: Kaag slaat alarm over rechts-extremisme: ‘Negeren werkt niet meer’
Niet allemaal ‘extreem-rechts’
Publicist Aylin Bilic reageert in NRC op het D66-feestje:
Mensen die ruzie zoeken, dreigen, verdeeldheid zaaien of framen zijn niet allemaal ‘extreem-rechts’, zo probeert zij de discussie recht te trekken. Oftewel: mensen die ruzie zoeken op sociale media zitten net zo goed op links.
‘Extreem-rechts’ en ‘extreem-links’: ik denk overigens niet dat dat de juiste typeringen zijn voor de straatvechters op sociale media. Het gaat om mensen die ontevreden zijn en zich steeds meer van de samenleving hebben afgekeerd. Mensen die de geregelde oproepen tot redelijkheid en nuance zien als neerbuigende arrogantie van de elite. Mensen die besloten hebben dat ze vanaf nu zelf wel uitmaken wat waar en onwaar is; daar hebben ze geen leraren, rechters, journalisten of wetenschappers meer voor nodig.
Daarom zou ik ze eerder ontevreden populisten noemen of afgehaakten. ‘Links’ of ‘rechts’ raakt meestal niet de kern van hun onvrede. Extremisme evenmin, want overtuigde nazi’s of stalinisten zitten er nauwelijks tussen.
In plaats van de ene populist te verketteren maar de ander een podium te bieden, zou Aylin Bilic het mooi vinden als D66 (en ook andere regeringspartijen) zich primair richt op het proberen te begrijpen van frustratie en onmacht van een groeiende groep:
(…) Juist D66 met een vrij eenzijdig profiel (65 procent van de kiezers is hoogopgeleid, lagere inkomens zijn niet of nauwelijks vertegenwoordigd onder de leden) heeft dat hard nodig om de ontstane kloof met het ontevreden volksdeel te overbruggen.
NRC 19 januari 2023 – Aylin Bilic: Opgeheven vingertje D66 verergert polarisatie
De grootste bedreiging is D66
Volgens oud PvdA-minister en tegenwoordig Telegraaf-columnist Ronald Plasterk is D66 zelf veruit de grootste bedreiging voor vrijheid van denken en vrijheid van meningsuiting.
Hij zet ‘de aanslagen op politici in de recente Nederlandse geschiedenis’ op een rij:
Hans Janmaat was Kamerlid toen er een bomaanslag op hem werd gepleegd, waarbij zijn vrouw een been verloor. Die aanslag is gepleegd door het linkse antifascisten-front, en de enige kritische Kamervraag hierover kwam van GroenLinks Kamerlid Van Es: waarom de daders op zondag niet eerder toegang tot hun advocaat hadden gekregen!
Op PvdA-staatssecretaris Aad Kosto is een bomaanslag gepleegd, we herinneren ons de foto van hem op straat met zijn kat op de arm. Die aanslag is gepleegd door de links-extremistische groep Rara. Pim Fortuyn, die in de peilingen zeer hoog stond, is vermoord door Volkert van der Graaf, van de linkse Vereniging Milieu-Offensief.
Bij de directeur-generaal van het ministerie van Economische Zaken, George Verberg, voorstander van kernenergie, werd een in benzine gedrenkte brandende lap in zijn huis gegooid. Dat is gebeurd mede op instigatie van het prominente GroenLinks Kamerlid Wijnand Duyvendak. (…)
Aanslagen door linkse extremisten
Vier levensbedreigende aanslagen in de recente politieke geschiedenis van Nederland, alle vier door linkse extremisten. Er zijn in die periode geen vergelijkbare aanslagen gepleegd door rechtse extremisten.
Kortom: het verhaal van D66-leider Sigrid Kaag is feitelijk onjuist, stelt Plasterk. Dan wijst hij op een tweede categorie van aanslagplegers:
Filmmaker Theo van Gogh is op straat vermoord door een moslimextremist. Alle grote aanslagen in Europa in de laatste jaren zijn gepleegd door moslimextremisten. (…) In dat licht is het nog vreemder dat vicepremier Kaag, niet gekend als groot criticaster van de moslimwereld, zulke veralgemeniseringen doet.
Daar komt volgens Plasterk nog bij dat de kritiek door haar gekoppeld wordt aan een directe verwijzing naar de politieke partij FVD, die met vijf zetels in de Kamer zit:
Die partij zegt soms vreemde dingen, maar een bedreiging voor de democratie vormt ze natuurlijk niet. De CPN, directe voorloper van GroenLinks, zei veel extremere dingen, bepleitte de revolutie en de dictatuur van het proletariaat, en was aanhanger van de massamoordenaar Jozef Stalin, maar is in Nederland nooit verboden. (…)
En nu wil D66 dus partijen verbieden die het bestel willen opblazen, zo besluit Plasterk.
De Telegraaf 19 januari 2023 – Ronald Plasterk: Veruit de grootste bedreiging voor vrijheid van denken en vrijheid van meningsuiting is D66
Roodgroene partij
Het gaat ineens snel, met de samenwerkingsdrang van PvdA en GroenLinks. Van de principiële tegenstanders – in met name de PvdA – wordt al een tijdje weinig vernomen, signaleert de Volkskrant eind januari:
Komend weekeinde worden de congressen voor het eerst fysiek samengevoegd, in mei treedt de gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer aan en sinds maandag is er ook een beginselprogramma, of in elk geval een aanzet daartoe: de wetenschappelijke bureaus van beide partijen hebben de gemeenschappelijke idealen in één stuk proberen te vangen. Tot hun eigen verbazing stellen ze vast dat dat geen enkel probleem was. Waarover waren ze het vooral eens? ‘Over alles wel.’ (…)
Waarna de Volkskrant commentarieert:
Opvallender zijn de thema’s waar ze met een grote boog omheen lopen, het immigratiebeleid voorop. Niet omdat ze het daar principieel over oneens zijn – beide partijen staan voor ruimhartige opvang voor mensen op de vlucht voor oorlog en geweld – maar wel omdat de werkelijkheid zich nou eenmaal niet plooit naar dat ideaal. In de praktijk zijn er vaak minder fraaie politieke oplossingen nodig. Al is het maar omdat een meerderheid in de Tweede Kamer grenzen wil stellen aan de gastvrijheid.
Hét verschil tussen PvdA en GroenLinks tot nu toe was steeds dat de PvdA hierin bereid was tot compromissen en GroenLinks niet. En dat geldt evenzeer voor de sociaaleconomische koers – het hart van de linkse beweging. De PvdA heeft vier decennia ervaring met water bij de wijn en zat dan ook gedurende de helft van die decennia in de regering. Dat waren precies de jaren dat GroenLinks doorgaans schande sprak van vrijwel alles wat de PvdA ondernam.
Waarna de krant samenvattend concludeert:
PvdA en GroenLinks zijn het binnenskamers al heel lang over vrijwel alles eens, tot het moment dat Mark Rutte in de kamer verschijnt om te vragen of er iemand komt meeregeren. Hét onderscheid tussen de twee partijen is geen kwestie van politieke overtuiging maar van politieke mentaliteit. De lakmoesproef voor de nieuwe beweging komt dan ook niet met de debatten over het nieuwe beginselprogramma of met de toespraken op de komende congressen, maar op het moment dat er weer een kabinet moet worden geformeerd.
Volkskrant 31 januari 2023 – Commentaar door Raoul du Pré: Hét verschil dat PvdA en GroenLinks nog moeten overwinnen is het verschil in mentaliteit
Mild-rechts kan de verkiezingen winnen
Op het digitale platform Wynia’s Week roept Paul Verburgt de politiek leiders Caroline van der Plas, Joost Eerdmans en Pieter Omtzigt op in actie te komen: ‘Ze hebben veel raakvlakken en zelfs overlappingen. Zij hebben het vertrouwen van heel veel Nederlanders.’
Enkele van zijn denkrichtingen (die overigens niet gericht waren op de Statenverkiezingen van woensdag 15 maart):
BBB, JA21 en Omtzigt bezetten op dit moment vijf zetels in een mêlee van 20 partijen. Wat zullen we zeggen: 45 zetels? Negen keer zoveel als nu. (…) Een enorm potentieel aan mild-rechtse kiezers.
Waarbij hij ter definiëring aantekent:
Je geldt tegenwoordig immers als rechts als je van je overheid verlangt dat die zich primair met jou en je problemen bezig houdt en je niet behandelt als een vervelende onderbreking van het grote werk aan een betere, duurzamere en rechtvaardiger wereld. (…)
Verburgt gaat ook gelijk maar in op de vraag hoe je het potentieel van BBB, JA21 en Omtzigt benut zonder te sterven in ‘hopeloze fusiegesprekken of ronkende intentieverklaringen’:
Doe wat je zou doen als je een bedrijf of instelling bent en je wilt een doel bereiken dat je niet op je eentje kunt halen: sluit een verbond of richt – chiquer gezegd – een alliantie op, een tijdelijke, juridisch verankerde organisatiestructuur met een overtuigend, zeer concreet programma.
Start een alliantie
Dat is volgens hem wat Van der Plas, Eerdmans en Omtzigt zouden moeten doen. Een alliantie met als doel:
… gezamenlijk de volgende Tweede Kamerverkiezingen in te gaan en te winnen om vervolgens de dominante stem in het nieuwe kabinet te krijgen.
Het programma kan wat hem betreft kort zijn, hooguit 25 punten bijvoorbeeld. Het omvat alle ‘springende punten die BBB, JA21 en Omtzigt gewaardeerd en (in de peilingen) groot hebben gemaakt’. De fractie is gebonden aan het verkiezingsprogramma, alle andere zaken zijn vrije kwesties:
Vrij betekent zowel dat ieder (smaldeel, Kamerlid) zijn gang kan gaan als dat men per keer kan besluiten wel gezamenlijk op te treden. Verder kan er net zoals nu met elke andere fractie in de Kamer worden samengewerkt.
Wynia’s Week 14 september 2022 – Paul Verburgt: Deze combinatie (‘mild-rechts’) kan de verkiezingen winnen. Met overmacht
Klaas Salverda is politicoloog en communicatiewetenschapper en was 30 jaar journalist openbaar bestuur in Den Haag. Hij is auteur van Testament van de Pers over onze recente geschiedenis en de betekenis van richtingaanwijzers, opgetekend vanuit kranten.
